XIX Europejska Wyprawa Mostowa 
„Bałkany – Karpaty 2013”

W dniach 6.07-20.07.2013 r. Katedra Budowy Mostów i Tuneli Politechniki Krakowskiej przy współpracy Biura Turystycznego „Anitour” z Czechowic-Dziedzic, zorganizowała XIX Europejską Wyprawę Mostową „Bałkany – Karpaty 2013”. Trasa Wyprawy przebiegała aż przez 11 krajów europejskich (12. – łącznie z Polską), a to: Słowację, Węgry, Chorwację, Bośnię i Hercegowinę, Serbię, Czarnogórę, Albanię, Macedonię, Bułgarię, Rumunię, Ukrainę i powrót przez Słowację, i liczyła łącznie 5155 km. Odliczając 1 dzień odpoczynku w Ulcinj (Czarnogóra), przemierzaliśmy średnio dziennie po 370 km i byliśmy w autokarze średnio po 13 godzin dziennie (od 830 do 2130). Była to zatem duża dawka tzw. turystyki kwalifikowanej.
W Wyprawie wzięły udział 42 osoby, praktycznie z całej Polski (Kraków – 19, Warszawa – 8, Płock – 3, Bochnia – 2, Katowice, Czechowice-Dziedzice, Kielce, Zgierz, Szczecin, Mysłowice, Starachowice, Częstochowa, Sławków, Lipowo – po 1). Wśród tych osób było 27 kobiet i 15 mężczyzn, 18 mostowców i 24 osoby spoza profesji mostowej, 13 nowicjuszy i 29 weteranów wypraw mostowych. Średnia wieku uczestników wyniosła 59,7 lat.
W ramach Wyprawy zaliczyliśmy 59 obiektów mostowych (oraz około 30 dalszych - z okien autokaru), wśród których należy wymienić: 

  1. nowoczesną, stalową, podwieszoną kładkę dla pieszych w Székesfehérvár (Węgry), 
  2. nowoczesny, 17-przęsłowy wiadukt z betonu sprężonego Köröshegy o długości 1872 m (Węgry),
  3. stalowy, 3-przęsłowy kratownicowy most graniczny na Sawie, między Chorwacją a Bośnią i Hercegowiną,
  4. 4-przęsłowy łukowy most kamienny Osmański „Šeher Čehaja” (XVI w.) przez Miljackę w Sarajewie (Bośnia i Hercegowina),
  5. 1-przęsłowy łukowy most kamienny „Imperialny” (XVw.) przez Miljackę w Sarajewie,
  6. 3-przęsłowy łukowy most kamienny „Latinska Čuprija” (XVI w.) przez Miljackę w Sarajewie,
  7. nowoczesną, stalową kładkę dla pieszych „Spiesz się powoli”, w kształcie 1-przęsłowego „spinacza”, (2012) przez Miljackę w Sarajewie,
  8. 11-przęsłowy łukowy most kamienny „Na Drinie” (1571-1577) przez Drinę w Wyszegradzie (Bośnia i Hercegowina), wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Przyrodniczego i Kulturowego UNESCO w 2007 r. Most ten był jednym z celów naszej Wyprawy, został on opisany szczegółowo wraz z jego interesującą historią w książce Ivo Andricia „Most na Drinie”, laureata literackiej nagrody Nobla w 1961 r.,
  9. 1-przęsłowy most kamienny o rozpiętości ok. 80 m przez Tarę w Mojkovacu (Czarnogóra),
  10. nowoczesny, 1-przęsłowy łukowy most żelbetowy o rozpiętości 117 m, z jazdą górą, przez Tarę w Mojkovacu,
  11. 5-przęsłowy (1937-1940) łukowy most żelbetowy nad wąwozem rzeki Tary w Parku Narodowym Durmitor (366 m długości, 116 m – rozpiętość głównego przęsła, wznoszącego się 168-172 m nad wąwozem),
  12. 18-to przęsłowy łukowy most kamienny (1894-1896) „Carski Most” na Zecie k/Nikšića (długość 269 m, maksymalna wysokość 13 m),
  13. 5-to przęsłowy łukowy most kamienny (III w.) na Mostanicy k/Nikšića – stary most rzymski na trakcie z Akwilei do Salonik,
  14. kamienny akwedukt z czasów tureckich (XV-XVIII w.) w Starym Barze (Czarnogóra),
  15. 5-przęsłowy stalowy, kratownicowy most kolejowy przez Jezioro Szkoderskie, 
  16. nowoczesny, stalowy most podwieszony „Most Milenium” przez Moračę w Podgoricy (Czarnogóra),
  17. nowoczesną, 1-przęsłową, stalową, łukową kładkę dla pieszych z pomostem górą przez Moračę w Podgoricy,
  18. 11-to przęsłowy kamienny most łukowy „Mesi” z czasów tureckich przez wyschnięte koryto rzeki Kir k/Szkodry (ponad 100 m długości, największe przęsło ma rozpiętość 22 m i 18 m wysokości) – Albania,
  19. 1-przęsłową, łukową, stalową kładkę dla pieszych z podwieszonym pomostem z ażurowych belek stalowych w Tiranie (Albania),
  20. 13-przęsłowy kamienny most łukowy „Kamienny Most” (XV w.) przez Wardar w Skopje (214 m długości, 6,33 m szerokości, poszerzenie w najwyższym punkcie niwelety z mihrabem i tablicą pamiątkową – symbol miasta, Macedonia,
  21. nowoczesny, 3-przęsłowy, hybrydowy, żelbetowy most łukowo-belkowy dla pieszych I (2013) przez Wardar w Skopje (most postaci historycznych Macedonii),
  22. nowoczesny, 3-przęsłowy, hybrydowy, żelbetowy most łukowo-belkowy dla pieszych II (2013) przez Wardar w Skopje (most artystów i ludzi nauki Macedonii),
  23. nowoczesny, 3-przęsłowy most powłokowy z betonu sprężonego przez Wardar w Skopje,
  24. nowoczesny, 5-przęsłowy most podwieszony (2013) „Nowej Europy” przez Dunaj pomiędzy Widinem (Bułgaria) i Calafatem (Rumunia) o długości 1971 m.
  25. nowoczesny, 3-przęsłowy stalowy most kratownicowy przez Alutę k/Slatiny (Rumunia),
  26. 1-przęsłowy żelbetowy most łukowy z jazdą górą przez Argeş, na Trasie Transfogaraskiej (Rumunia),
  27. 4-przęsłowy most z belek sprężonych na filarach ścianowych przez Mołdowę w miejscowości Varna (Rumunia),
  28. 5-przęsłowy most zespolony, stalowo-betonowy przez Dniestr w Zaleszczykach (Ukraina),
  29. 5-przęsłowy stalowy most kolejowy przez Prut w Jaremczu (Ukraina),
  30. I most na Prucie pod Worochtą, kamienny most kolejowy na trasie Stanisławów-Woronienka (1894) – Ukraina
  31. 2-przęsłową kładkę wstęgową dla pieszych przez Cisę k/Rachowa na Zakarpaciu (Ukraina),
  32. stalowy most kolejowy przez Cisę k/miejscowości Ługi na Zakarpaciu (Ukraina),
  33. 4-przęsłowy żelbetowy most łukowy z jazdą górą przez rzekę Uż w Użgorodzie na Zakarpaciu (Ukraina),
  34. 34o 5-przęsłowy stalowy most dla pieszych na ścianowych – częściowo ażurowych - filarach żelbetowych przez rzekę Uż w Użgorodzie na Zakarpaciu (Ukraina),
  35. rozporowy sprężony wiadukt nad autostradą, na trasie Koszyce-Prešov (Słowacja)
  36. 2-przęsłowy żelbetowy most kolejowy nad kanałem, na trasie Poprad-Ždiar (Słowacja).

W ramach Wyprawy zrealizowaliśmy też bogaty program turystyczny. Zwiedziliśmy wiele miast - nierzadko o bogatej historii, wiele parków narodowych, obiektów i atrakcji krajobrazowych i turystycznych. Wśród tych miast były stolice 4 państw europejskich: Sarajewo w Bośni i Hercegowinie, Podgorica w Czarnogórze, Tirana – w Albanii i Skopje – w Macedonii. W szczególności należy wymienić miasta:

  1. Székesfehérvár – pierwsza stolica Węgier (1038-1527), 
  2. Banja Lukę – stolicę Republiki Serbskiej w ramach Bośni i Hercegowiny,
  3. Jajce – z twierdzą królów bośniackich,
  4. Sarajewo – stolicę Bośni i Hercegowiny, miejsce wyjątkowe, niepodobne do żadnego z europejskich miast, wpisane w 1987 r. na Listę Światowego Dziedzictwa Przyrodniczego i Kulturowego UNESCO,
  5. Wyszegrad – miasto ze słynnym, kultowym mostem na Drinie, wpisanym w 2007 r. na Listę Światowego Dziedzictwa Przyrodniczego i Kulturowego UNESCO,
  6. Mojkovac – słynne z bitew I i II wojny światowej,
  7. Žabljak – stacja turystyczna u stóp masywu Durmitoru,
  8. Novakovici – z cmentarzem Bogomiłów z XII-XIII w.,
  9. Nikšić – drugie co do wielkości miasto Czarnogóry, w okolicy słynny Monaster Ostrog,
  10. Kotor – historyczne miasto średniowieczne z grubymi murami obronnymi, wpisane w 1979 r. na Listę UNESCO,
  11. Ulcinj – miasto nad Adriatykiem w pobliżu granicy z Albanią o niepowtarzalnej, orientalnej atmosferze,
  12. Stary Bar – zespół urbanistyczny z XII-XIII w. otoczony potężnymi murami obronnymi na skalistym wzgórzu,
  13. Podgoricę – stolicę Czarnogóry o nowoczesnej zabudowie,
  14. Tiranę – stolicę Albanii z ogromnym Placem Skanderbega, bohatera narodowego Albanii,
  15. Ochryd – dawną stolicę Macedonii, miasto historyczne o bogatej tradycji, wpisane na Listę UNESCO,
  16. Skopje – stolicę Macedonii, miasto rozwijające się żywiołowo, po trzęsieniu ziemi w 1962 r.
  17. Craiovą – stolicę wschodniej części Wołoszczyzny, Oltenii,
  18. Braszów – ważny średniowieczny ośrodek handlowy, miasto symbol,
  19. Sighişoarę – świetnie zachowane średniowieczne miasto położone pośród pięknych wzgórz, wpisane na Listę UNESCO,
  20. Suczawę – stolicę południowej Bukowiny (Rumunia)
  21. Czerniowce – stolica północnej Bukowiny (Ukraina),
  22. Kołomyję – jedno z centrów Pokucia i Huculszczyzny (Ukraina),
  23. Jaremcze – jeden z głównych ukraińskich ośrodków turystycznych,
  24. Worochtę – jedną ze słynniejszych miejscowości huculskich, znany ośrodek sportów zimowych,
  25. Użgorod – stolicę ukraińskiego Zakarpacia,
  26. Koszyce – drugie co do wielkości miasto Słowacji z wielkomiejską atmosferą.

Spośród atrakcji turystycznych, które zwiedziliśmy, należy wymienić:

  1. Wąwóz rzeki Tary, jeden z najgłębszych w Europie (1250 m), w Czarnogórze, 
  2. Park Narodowy Durmitor, wpisany razem z Wąwozem rzeki Tary na Listę Światowego Dziedzictwa Przyrodniczego i Kulturowego UNESCO (Czarnogóra),
  3. Czarne Jezioro k/ Žabljaka, w Parku Narodowym Durmitor,
  4. Cmentarz Bogomiłów (odrębny Kościół Bośniacki o podłożu manichejskim) z XII-XIII w. (Czarnogóra),
  5. Monaster Ostrog - największe sanktuarium prawosławne k/Nikšića (Czarnogóra),
  6. Boka Kotorska – jedyny fjord nad Adriatykiem, o klimacie śródziemnomorskim, wpisaną na Listę UNESCO,
  7. Starą Maslinę w Mirovicy k/Baru, jeden z trzech najstarszych okazów drzew oliwnych w rejonie śródziemnomorskim (wiek ponad 2000 lat) – Czarnogóra,
  8. Jezioro Szkoderskie – największy zbiornik wodny Półwyspu Bałkańskiego, chroniony w ramach Parku Narodowego, niezwykle piękne dzieło natury (Czarnogóra),
  9. Jezioro Ochrydzkie – jedno z pięciu najstarszych jezior świata, jeden z największych na świecie zbiorników wody pitnej, wpisane wraz z miastem Ochryd na Listę UNESCO, (Macedonia),
  10. Park Narodowy Galičica w otoczeniu Jeziora Ochrydzkiego (Macedonia),
  11. Monaster Sveti Naum u ujścia rzeki Czarny Drin do Jeziora Ochrydzkiego, tuż przy granicy z Albanią,
  12. Čaršija w Skopje – dobrze zachowaną dzielnicę turecką (Macedonia),
  13. Plac Macedonii wraz z aleją monumentów – monumentalne centrum Skopje z okazałymi pomnikami Filipa II i Aleksandra Macedońskiego oraz fontannami (Macedonia),
  14. Tablica pamiątkowa, gdzie stał dom rodzinny Matki Teresy z Kalkuty, urodzonej w 1910 r. w Skopje (Macedonia),
  15. Trasa Transfogaraska (ukończona w 1974 r.) – trasa górska przez najwyższe partie Karpat Wschodnich, prowadzi tunelem na wysokości 2043 m n.p.m. pod przełęczą pomiędzy najwyższymi szczytami Karpat Południowych – Moldoveanu (2543 m n.p.m.) i Nogaj (2535 m n.p.m.) – Rumunia,
  16. Wąwóz Bicaz w Karpatach Wschodnich, między Sighisoarą a Suczawą; 8-mio kilometrowy kanion potoku Bicaz, jeden z najgłębszych w Europie (Rumunia),
  17. Czerwone Jezioro w drodze na przełęcz Bicaz w Karpatach Wschodnich,
  18. Malowane Klasztory: Voronet, Moldoviţa i Suçevita w otoczeniu Suczawy, z niesamowitymi freskami na zewnątrz i wewnątrz, zaliczają się dziś do najcenniejszych zabytków w skali europejskiej; wpisane w 1993 r. na Listę UNESCO(Rumunia),
  19. Muzeum Pisanki w Kołomyi (2000 r.) – jedyny taki obiekt na świecie, w którym zgromadzono 6 tys. pisanek oraz wiele eksponatów sztuki huculskiej (Ukraina),
  20. Ruś Zakarpacką (Zakarpacie) - sporną krainę historyczną (Węgry, Polska, Czechosłowacja, Rumunia, Ukraina) z piękną doliną rzeki Cisy oraz południowych stoków Gorganów i Beskidów wschodnich (Ukraina),
  21. Pomnik „geograficznego środka Europy” w miejscowości Ługi nad Cisą, na Zakarpaciu (Ukraina),
  22. Skansen Architektury Ludowej i Tradycji w Użgorodzie – unikalną ekspozycję przykładów budownictwa ukraińskiego, węgierskiego i rumuńskiego (Ukraina).

Wyprawa była męcząca, ale bardzo interesująca. Bałkany i Karpaty nie są regionami turystycznymi rozpowszechnionymi w Europie, ale warto zadać sobie trochę trudu i zwiedzić te niesamowite, bogate w tradycje i zabytki tereny, często o unikalnej wartości. Oczywiście, jak zwykle nasz autokar był „Uniwersytetem na kółkach”, odbywały się wykłady i dyskusje na wiele interesujących tematów technicznych i pozatechnicznych. Wzięła w nich udział około połowa uczestników Wyprawy. Niektóre z poruszanych tematów to: architektura krajobrazu otwartego przemysłowego i miejskiego, wpływ sieci drogowej na dostępność zabytków i innych atrakcji turystycznych, postrzeganie drogi przez kierowcę a bezpieczeństwo ruchu drogowego, rola wiatru w przyrodzie i obciążenia aerodynamiczne mostów, rola i kształtowanie miejskiej przestrzeni publicznej, św. Hildegarda z Bingen – przykład kreatywnej „feministki” okresu wczesnego średniowiecza (XII w.), wizjonerki, kompozytorki i poetki.

 Zestawienie:

Przejechano autokarem, km  5115
Statek po Jeziorze Szkoderskim, km 15
Łódź po Czarnym Drinie, km 3
Statek po Jeziorze Ochrydzkim, km  20
Zwiedzono obiektów mostowych 59
Zwiedzono obiektów mostowych z okien autokaru 30
Zwiedzono miast 26
Zwiedzono miast z okien autokaru  12
Zwiedzono miejsc turystycznych i krajobrazowych 23
Imprezy kulturalne 1

 Opracował Prof. dr hab. inż. Kazimierz FLAGA