XIII WYPRAWA MOSTOWA "KRAJE BAŁTYCKIE – ROSJA – FINLANDIA – SZWECJA 2007"

XIII WYPRAWA MOSTOWA "KRAJE BAŁTYCKIE – ROSJA – FINLANDIA – SZWECJA 2007"

W dniach 8-20.07.2007 r. Katedra Budowy Mostów i Tuneli PK z inspiracji jej kierownika prof. Kazimierza Flagi zorganizowała kolejną, XIII Wyprawę naukowo-dydaktyczno-szkoleniową na obiekty mostowe Europy północno-wschodniej. Wyprawa przemierzyła 7 krajów, a to Polskę, Litwę, Łotwę, Estonię, Rosję (rejon Sankt Petersburga), Finlandię i Szwecję. Trasa liczyła 4800 km lądem i 700 km morzem. Wzięło w niej udział 44 uczestników (plus pilot i 2 kierowców) z Krakowa (16 osób), Katowic (6 osób), Wrocławia (5 osób), Łodzi (4 osoby), Olsztyna (4 osoby), Starachowic (3 osoby), Częstochowy (2 osoby) oraz po 1 osobie z Gliwic, Cieszyna, Prudnika i Kościeliska. Była to zatem, podobnie jak poprzednie, wyprawa ogólnopolska.
Zgromadziła ona jak zwykle przedstawicieli świata nauki (12 osób), projektantów mostów (7 osób), wykonawców mostów (6 osób), przedstawicieli firm pracujących dla mostownictwa (7 osób), przedstawicieli administracji drogowej (2 osoby), inżynierów ogólno-budowlanych (4 osoby), studentów i młodzież szkół średnich (4 osoby) oraz 2 osoby towarzyszące.
Trasa obfitowała w bardzo bogaty program mostowy oraz równie bogaty program turystyczny. Zaczęło się już w Polsce, gdzie byliśmy przyjęci na budowie stalowego mostu łukowego przez rzekę Wisłę (dług. 1047 km) w Puławach, o rozpiętości głównego przęsła 212 m. Obiekt ten, usytuowany na obwodnicy Puław będzie najdłuższym przęsłem łukowym w Polsce (z jazdą pośrednią) i jest realizowany przez konsorcjum, w którym główną rolę odgrywa polska firma „Mosty Łódź”.
Na Litwie zwiedziliśmy główne mosty Wilna i Kowna. Z mostów wileńskich przez rzekę Wilię były to mosty: Zwierzyniecki, Żelaznego Wilka, Biały, Zielony, Mendoga i Antokolski, zaś z mostów Kowna – mosty przez rzekę Niemen (dług. 936 km): stalowy most belkowy (czerwony), betonowy belkowy most sprężony i piękny stalowy kratownicowy most kolejowy. Ponadto byliśmy przyjęci na budowie żelbetowej estakady na obwodnicy Kowna, realizowanej metodami tradycyjnymi (ustrój nośny płytowy z otworami poprzez rury „Spiro”, rusztowania typu „Hünebeck”, deskowania firmy „Doka”).
W ramach programu turystycznego zwiedziliśmy Zamek Wielkiego Księcia Witolda oraz Kenesę karaimską w Trokach, zaś w Wilnie Starówkę Wileńską wpisaną na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, Kościół św. Piotra i Pawła, Bazylikę archidiecezjalną, Klasztor bazylianów, Zaułek Bernardyński, Ostrą Bramę, Cmentarz na Rossie, Uniwersytet, Ratusz, Pałac Prezydencki. W Kownie zwiedziliśmy Starówkę Kowieńską, Czerwony Dwór, Bazylikę archidiecezjalną, Ratusz, Zamek Kowieński u zbiegu Wilii i Niemna zaś w dalszej drodze „Żmudzką” Częstochowę – Sanktuarium Matki Bożej w Szydłowie oraz Górę Krzyży koło Siauliai (Szawle).
Dawne, hanzeatyckie miasto Ryga, leżące u ujścia rzeki Dźwiny (dług. 1020 km) do Bałtyku ma kilka mostów, z których wybraliśmy 3 interesujące, a to: jednopylonowy stalowy most podwieszony o rozpiętości głównego przęsła 312 m, tzw. most kamienny – dziś belkowy most stalowy oraz stalowy, łukowy, kratownicowy most kolejowy. Zwiedziliśmy ponadto Starówkę Ryską wpisaną na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, Kościół św. Piotra, Dom Wagi i Dom Bractwa Czarnogłowych, Katedrę, Zamek Ryski (siedziba prezydenta Łotwy), Bramę Szwedzką i Bramę Prochową, Pomnik Wolności, Uniwersytet Litewski, Koci Dom i secesję ryską.
Po drodze do Rygi przejechaliśmy przez Jelgavę (most belkowy na rzece Lielupe), czwarte co do wielkości miasto Łotwy, dawną Mitawę. Tu, w 1622 r. podpisano zawieszenie broni w wojnie polsko-szwedzkiej o Inflanty. W pobliżu Rygi znajduje się Kirchholm, gdzie w 1605 r. Jan Karol Chodkiewicz odniósł zwycięstwo nad Szwedami.
Estonia nie ma znaczących mostów. Na trasie naszej Wyprawy znalazły się klasyczne mosty belkowe na rzekach: Pärnu w Pärnu i Narvie w Narvie.
Duże wrażenia na uczestnikach Wyprawy zrobiła stolica Estonii, Tallin. Miasto kamienic z czerwonymi dachami, baszt i wież. Od 1997 roku średniowieczna zabudowa Starego Miasta figuruje na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Miasto dzieliło się na Górne i Dolne. Pierwsze stanowiło Centrum władzy, Dolne zamieszkiwali rzemieślnicy i drobni kupcy. Zwiedzamy tu Stare Miasto, Zamek Toompea, Dom Bractwa Czarnogłowych, Kadriorg – pałac wybudowany z rozkazu cara Piotra Wielkiego, Pałac Prezydencki, Kościół św. Mikołaja, kościół św. Olafa, sobór Aleksandra Newskiego, Pomnik ku czci tysiąca ofiar katastrofy promu „Estonia” w 1994 r.
I wreszcie jesteśmy w Rosji. Potężne mury twierdz granicznych w Narvie (Estonia) i Iwangorodzie (Rosja) strzegą granicy na rzece Narva, tu naszym jedynym celem jest dawna stolica Rosji – Sankt Petersburg. Miasto liczące dziś 4,7 mln mieszkańców zostało założone przed 304 laty z inicjatywy i na rozkaz cara Piotra Wielkiego. Celem naszym były mosty Sankt Petersburga, ale trudno było się ustrzec bogatego programu turystycznego.
Z mostów Sankt Petersburga zwiedzaliśmy przede wszystkim mosty na Newie. Rzeka ta łącząca jezioro Ładoga (największe jezioro Europy – 18400 km2) z Zatoką Fińską na Bałtyku, ma tylko 70 km długości, ale jej szerokość w mieście wynosi około 600 m, zaś głębokość 20 m. W kolejności, licząc od Zatoki Fińskiej były to mosty: podwójny stalowy most podwieszony (jeden z nich jest jeszcze w budowie) na obwodnicy Sankt Petersburg, most belkowy kratownicowy Leytenanta Szmidta (dawny most zaprojektowany przez Polaka St. Kierbedzia), most belkowy kratownicowy Pałacowy (projekt prof. A. Pszenickiego – późniejszego rektora Politechniki Warszawskiej), most belkowy kratownicowy Troicki (Św. Trójcy), most belkowy kratownicowy Liteyniy, most łukowy kratownicowy Okhtinskiy (cara Piotra Wielkiego), most belkowy z betonu sprężonego Aleksandra Newskiego oraz most łukowy kratownicowy Vołodarskij. Są to duże mosty, wieloprzęsłowe, o oryginalnej architekturze. Wszystkie one są zwodzone, z przęsłami odchylanymi (klapowymi) lub podnoszonymi. Otwieranie tych mostów odbywa się od godziny 2^oo w nocy (co 10 minut licząc od mostu Leytenanta Szmidta – most podwieszony ma już wymaganą skrajnię żeglugową). Mosty te nocą są oświetlone i ich otwieranie („rozwodzenie”) należy do wspaniałych spektakli nocnego Sankt Petersburga, co też było naszym udziałem.
Poza powyższymi mostami na Newie istnieje w Sankt Petersburgu niezliczona ilość mostów (około 300) na rzekach Fontanka, Mojka, na Kanale Gribojedowa, Małej Newie, Newce, Małej Newce oraz na Kanale Obvodnym. Przejeżdżamy pod nimi stateczkiem, pokonujemy je autokarem. Z ciekawszych można wymienić mosty: Łomonosowa, Aniczkowski, Pantelejmonowski, Pracziennyj na Fontance, Niebieski, Czerwony, Zielony na Mojce, Birżiewoj na Małej Newce czy też Bankowskij na Kanale Gribojedowa.
W Sankt Petersburgu realizujemy również ambitny program turystyczny: Ermitaż, Peterhof, Carskie Sioło, Sobór Katedralny Isakijewskij, Sobór Katedralny Kazanskij, Cerkieww Voskresenia na Krovi, Smolny Monastyr, Sobór Troicki, Twierdza Pietropawłowska, Obiekty Moskiewskiego i Newskiego Prospektu, Plac Pałacowy, Pałac Zimowy, Teatr Aleksandryjskij, Teatr Marinskij, Admiralicję, Pola Marsowe, Plac Zwycięstwa, Okręt „Aurorę”, Moskiewski Łuk Triumfalny, Pomnik cara Piotra Wielkiego, Kolumny Rastralne, Uniwersytet, Akademia Sztuki, wspaniałą grającą muzyką i kolorami wielką fontannę na Newie i wiele innych znaczących budowli. W Peterhofie trafiamy na Święto Peterhofu i związane z nim fontanny, ognie sztuczne, petardy, muzykę, tańce dworskie. W Carskim Siole (Puszkinie) zwiedzamy Pałac Jekatierinskij, a w nim słynną Bursztynową Komnatę odtworzoną w całości w ostatnich latach. Oblicze tego wspaniałego miasta pozostaje na długo w naszej pamięci.
Z Sankt Petersburga udajemy się przez Vyborg do Finlandii. Najpierw miasta Imatra i Lappenranta nad największym jeziorem Finlandii, Iso-Saimaa (4400 km2). W Imatra znajduje się wielki wodospad na rzece Vuoksi, przy którym zbudowano elektrownię wodną o dużej mocy (przepływ wody 600 m3/sek.). Dalej droga nasza prowadzi przez Lahti i Hämeenlinnę do Tampere. W Lahti zwiedzamy Stadion narciarski Salpausselkä ze słynnymi trzema skoczniami, nowoczesne Centrum sportowe, Ratusz miejskizaprojektowany przez słynnego architekta Eliela Saarinena (1912 r.) oraz Kościół Krzyża zaprojektowany przez równie słynnego Alvara Aalto.
W Hämeenlinne zwiedzamy średniowieczny zamek z kamienia, wzniesiony w XIV w. przez słynnego szwedzkiego rycerza Jarla Birgera. W Tampere poświęcamy czas na mosty oraz trzy główne obiekty: Kościół Kaleva według projektu Reima Pietilä, Bibliotekę tego samego autora oraz Kościół katedralny Tuomiokirkko, dzieło Larsa Soncka.
Specjalnych, wyróżniających się dzieł mostowych na trasie Imatra-Tampera nie było wiele. Żelbetowy most ze sklepieniem łukowym nad wąwozem wodospadu i wieloprzęsłowy most belkowy nad rzeką Vuoksi w Imatra oraz w Tampere dwa kamienne mosty łukowe (w tym jednoprzęsłowy most Hämeensilta na kanale Tammerkoski w samym centrum miasta), piękny żelbetowy most łukowy z jazdą górą i podwieszona jednopylonowa betonowa kładka dla pieszych nad tym samym kanałem, łączącym jeziora Näsijärvi i Pyhäjärvi. Najciekawszy obiekt, betonowy most podwieszony jednoprzęsłowy Lippo Flyover w Lempäälä k/Tampere ma rozpiętość głównego przęsła tylko 70,0 m, ale zachwyca kolorystyką i rozwiązaniem szczegółów.
Podsumowując pierwszy dzień spędzony w Finlandii można powiedzieć, że po wspaniałościach i przepychu Sankt Petersburga znaleźliśmy spokój i ukojenie w przyjaznym krajobrazie Finlandii, pełnym lasów, jezior i raczej skromnej architektury.
Kolejny odcinek naszej trasy w Finlandii to Tampere-Vaasa (ważny port nad Zatoką Botnicką). Towarzyszą nam malownicze krajobrazy Wschodniej Botnii (Osterbotnii). Po drodze zwiedzamy dwa betonowe mosty ramowe: żelbetowy, trójprzęsłowy w Mensoniemi przez jezioro Kyrös oraz sprężony trójprzęsłowy w Jalasjärvi nad drogą E 12. Ten ostatni z roku 1990 o rozpiętościach przęseł 24 + 34 + 24 m zachwyca doskonałymi proporcjami, interesującym wykończeniem powierzchni bocznych (jako beton architektoniczny) oraz wzorcowym rozwiązaniem odwodnienia.
Ostatnim mostem zwiedzanym w Finlandii jest most Replot – Raippaluoto, prowadzący z Vaasa na wyspę Raippaluto. Most ten zbudowany w latach 1994-1996, o długości 1045 m, ma przęsło podwieszone, dwupylonowe, o rozpiętości 250 m, wznoszące się 26 m ponad poziom wody. Pylon o kształcie odwróconej litery Y jest żelbetowy, o wysokości 82 m, pomost skrzynkowy stalowy o wysokości 2,0 m w przęśle podwieszonym i 3,2 m na dojazdach. Most ten przechodzimy pieszo aby z bliska zobaczyć szczegóły oraz podziwiać rozległy, piękny krajobraz lądowo-morski.
Późnym wieczorem okrętujemy się na prom przez Zatokę Botnicką, którym po 4 godzinach dopływamy do szwedzkiego portu Umeå. Teraz, przez 2 dni będziemy jechać wschodnim wybrzeżem Zatoki Botnickiej, w którym odcinek od Ornsköldsvik do Härnösand prowadzi pięknym, klifowym wybrzeżem (zwanym Höga Kusten – Wysokim Wybrzeżem), opadającym stromo ku morzu. W pobliżu wybrzeża leżą dziesiątki wysp porosłych gęstym lasem sosnowym tworząc park narodowy Skuleskogen. Na pierwszym odcinku Umeå – Gavle „zaliczamy” 7 mostów, w tym trzy w Umeå przez rzekę Umeålv. Najpierw jest to wspaniały nowoczesny most podwieszony Kolbäck, stalowy jednopylonowy, ze specjalnie wystudiowanym pylonem w kształcie ramy portalowej. Rygiel górny ramy, trojkątny, jest lekko pochylony w stronę górnej wody, odwrotnie pochylony jest wierzch fundamentu pylonu, co razem tworzy wrażenie jakby pylon był skręcony w swojej płaszczyźnie. Most ten ma dwa trójkątne w przekroju dźwigary główne z rurą stalową jako pasem rozciąganym oraz poprzecznicami i stężeniami również z rur stalowych. Dwa pozostałe mosty Umei to podwójny belkowy betonowy most sprężony oraz belkowy („czerwony”) most stalowy.
Największą atrakcją mostową tego wybrzeża są dwa mosty u ujścia rzeki Argemanålv do Zatoki Botnickiej, a to: stalowy most wiszący Höga Kusten i betonowy most łukowy z jazdą górą Sandö. Mosty te były głównym celem naszej Wyprawy. Höga Kusten jest mostem wiszącym o rozpiętości głównego przęsła 1210 m, co plasuje go na trzecim miejscu w Europie (po moście Great Belt – 1624 m i Hamber – 1410 m) i na 8-mym miejscu w świecie. Żelbetowe pylony w kształcie ram portalowych wznoszą się 180 m ponad lustro wody. Aerodynamiczny pomost stalowy ma szerokość 22,0 m, wysokość 4,0 m i wznosi się 40 m nad lustro wody. Most zbudowano w latach 1993-1997, jego całkowita długość wynosi 1800 m. Imponujące otoczenie mostu zostało doskonale zagospodarowane czyniąc z niego atrakcję turystyczną regionu.
Most Sandö zbudowano w latach 1939-1943. Jest to bezprzegubowe sklepienie skrzynkowe, trójkomorowe o rozpiętości L = 264,0 m i strzałce łuku f = 40,0 m (f/L = 1/6,6). Przez 20 lat most ten dzierżył rekord świata w tej klasie mostów, przy czym nadal pozostaje najdłuższym przęsłem łukowym z betonu zbrojonego. Podparcie pomostu na sklepieniu za pośrednictwem okrągłych słupów ustawionych parami co 12,0 m stwarza wrażenie ażurowości i lekkości mostu. Na trasie tej „zaliczamy” jeszcze stalowy, łukowy (łuki Langera) most drogowy w Bergeforsen przez rzekę Indalsäwen oraz blachownicowy most drogowy w Ljusnan k/Söderhamn przez rzekę Ljusnan. Wieczorem zwiedzamy Gävle, które nie ma niestety interesujących mostów. Za to ma zaskakujące nowoczesnymi rozwiązaniami urbanistycznymi śródmieście. Mamy tu Ratusz i piękny XIX-wieczny Teatr, zamek Gävle Slottet i kościół Świętej Trójcy - Heliga Trefaldighets Kyrka.
W kolejnym i ostatnim już dniu pobytu w Szwecji zwiedzamy Starą Uppsalę, która w pierwszym tysiącleciu naszej ery była siedzibą królewską państwa Swionów. Mamy tu kurhany grobowe z VI w. legendarnych królów z dynastii Ynglingów oraz kościół z XII w. – pierwszą siedzibę arcybiskupstwa w Szwecji. Tu znajduje się grób Celsiusa, słynnego twórcy skali temperaturowej.
Następną na naszej trasie jest Uppsala – stare uniwersyteckie miasto, historyczne i religijne serce Szwecji. Zwiedzamy tu Stare Miasto, a w nim największą w całej Skandynawii gotycką Katedrę, uniwersyteckie Gustavianum, Uniwersytet, pomnik i ogrody Karola Linneusza, kościół Świętej Trójcy. W Katedrze znajduje się pozłacana srebrna urna z relikwiami Św. Eryka – patrona Szwecji oraz grobowce królewskie. Ma również Uppsala ciekawe mosty na rzece Fyrisån: żelbetowy most ramowy, żelazny most podwieszony z 1847 r., kratownicowy most łukowy – wszystkie jednoprzęsłowe.
Ostatnim etapem naszej podróży przez Szwecję jest Sztokholm – stolica kraju (1,8 mln mieszkańców). Zwiedzamy tu Ratusz Miejski, Muzeum Okrętu „Waza” oraz Stare Miasto: Stortorget, główne ulice Stora Nygatan, Lilla Nygatan, Västerlångattan, Österlanggatan, Niemiecki Kościół. Dalej Pałac Królewski, Parlament, Operę, Filharmonię, Muzeum Nordyckie, Sergels Torg i wiele innych, ciekawych zakątków. Niestety czas nas goni i nie pozwala nam skupić się na kilkudziesięciu mostach Sztokholmu. 
Zaliczamy do osiągnięć Wyprawy tylko 2 mosty, a to: Västerbron i Djurgårdsbron. Västerbron to dwuprzęsłowy stalowy most łukowy z jazdą górą, zbudowany w latach 1929-1935. Długość mostu 602 m, rozpiętość przęseł po 204 m. Wpisuje się bardzo ładnie w panoramę Sztokholmu i jeziora Mälaren. Drugi z tych mostów to stalowy wieloprzęsłowy most łukowy kratownicowy z jazdą górą, zbudowany w 1897 r. i pięknie ozdobiony figurami na początku i końcu mostu.
Czas wyruszyć do Nynashamn, przystani promowej, skąd promem Skandynavia przepływamy w ciągu 18 godzin Morze Bałtyckie. W Gdańsku wita nas Pomnik na Westerplatte oraz nasi przyjaciele mostowcy, z którymi zwiedzamy okazały, jednopylonowy most III Tysiąclecia im. Jana Pawła II przez Martwą Wisłę w Gdańsku. Jest to wybitne dzieło inżynierskie, rozpiętość głównego przęsła 230 m. Pylon w kształcie odwróconej litery Y żelbetowy o wysokości 100 m, pomost stalowy belkowy z żelbetową płytą współpracującą. Obiekt przeszedł pełne badania aerodynamiczne w Laboratorium w Nantes (Francja), efektem czego jest zastosowanie „owiewek” oraz podłużnej przepony w środku szerokości mostu, dla poprawienia jego bezpieczeństwa przy obciążeniach wiatrem.
Stąd już droga do Krakowa. Przejeżdżamy przez ciekawe, stalowe kratownicowe mosty na Wiśle w Fordonie i Toruniu (wcześniej przejechaliśmy przez podobny, ale bardzo wąski most w Puławach), zaliczamy jeszcze do osiągnięć Wyprawy stalowy łukowy most kolejowy z jazdą dołem nad trasą poligonową w Toruniu i ....... XIII Wyprawę Mostową, pełną wrażeń i emocji, należało zakończyć.

 Opracował Prof. dr hab. inż. Kazimierz FLAGA